Strona główna » Tematy badawcze » IX. Człowiek wobec natury » Przedmiot, zakres i cel badań
Przedmiot, zakres i cel badań PDF Drukuj

 

IX. Człowiek wobec natury.
Erudycja humanistyczna wobec nauk przyrodniczych

(kierownik: prof. dr hab. Jacek Sokolski)

 

Celem podjętych badań będzie określenie wpływu, jaki na szesnastowieczny i siedemnastowieczny obraz świata przyrody oraz na sposób pisania o niej wywarła utrwalona w tekstach Arystotelesa, Pliniusza, Teofrasta, Dioskuridesa i innych autorów starożytnych wiedza przyrodnicza. Wiedza ta w szesnastym stuleciu stała się jednym z istotnych elementów humanistycznego wykształcenia, w siedemnastym, w wyniku dokonującej się właśnie rewolucji naukowej, została w wielu podstawowych punktach zakwestionowana, lecz wciąż stanowiła punkt odniesienia dla współczesnych „naturalistów”. Jednocześnie wykształcił się typ polihistora, uczonego o encyklopedycznym zacięciu, starającego się reczej uporządkować tylko dawną wiedzę, zaś nowe odkrycia wpisać w ten ogólny schemat. Polskie barokowe dzieła typu encyklopedycznego (poczynając od tekstów Jakuba Kazimierza Haura i Wojciecha Tylkowskiego aż po Historia naturalis curiosa Regni Poloniae... Gabriela Rzączyńskiego i Nowe Ateny Benedykta Chmielowskiego) dokumentują przewagę tej właśnie postawy, chociaż z drugiej strony należy zauważyć, że to w Polsce działał również jeden z najwybitniejszych autorów dzieł przyrodniczych utrzymanych w nowym duchu – Jan Jonston.

Przedmiotem badań będzie przede wszystkim udział humanistycznych komponentów w kształtowaniu się różnych form dyskursu encyklopedycznego w polskim piśmiennictwie XVI, XVII i pierwszej połowy XVIII wieku, problem związków tego dyskursu z dominującymi modelami edukacyjnymi, a także z ówczesną refleksją filozoficzną i teologiczną.

Ponieważ encyklopedie z założenia nie są dziełami oryginalnymi, konieczne będzie uwzględnienie szerszego europejskiego tła, na którym pojawiają się analizowana tekstu polskich autorów (badania nad tą problematyką są prowadzone w różnych krajach, głównie jednak nie przez literaturoznawców, lecz przez historyków nauki). Z drugiej strony teksty encyklopedyczne były repertoriami inwencyjnej topiki chętnie wykoprzystywanymi przez ówczesnych literatów. Erudycja tych ostatnich tylko częściowo była wynikiem własnej bezpośredniej lektury tekstów starożytnych autorów, często czerpali oni swoją wiedzę z drugiej ręki. Była to jednak wiedza zinterpretowana i uporządkowana w nowy sposób, wmontowana w nowe konteksty ideowe i religijne.

 
 
Odsłon: 565956